Tuyến yên là gì? Cơ quan này nằm ở vị trí nào? Vai trò của nó đối với các hoạt động sinh lý trong cơ thể quan trọng ra sao? Hãy cùng giải đáp những thắc mắc của bạn thông qua bài viết hữu ích sau. Ngoài ra, một số bệnh lý liên quan đến tuyến yên cũng sẽ được MEDLATEC chia sẻ.
1. Tuyến yên nằm ở đâu, hoạt động của nó diễn ra như thế nào
Tuyến yên là một cơ quan thuộc tuyến nội tiết, có kích thước tương đương với một hạt đậu (khoảng 1cm) và trọng lượng nhỏ chỉ (khoảng 0,5 g). Tuyến yên nằm ở đâu – vị trí thân xương bướm, trong lòng hố yên.
Mặc dù có kích thước nhỏ bé nhưng vai trò của cơ quan này không thể thay thế
Cơ quan nội tiết này tuy nhỏ bé nhưng vẫn được phân ra thành 3 thùy theo cấu trúc giải phẫu, mỗi thùy có những đặc trưng và vai trò khá độc lập.
Thùy trước
Còn được gọi là tuyến yên bạch, so với thùy sau thì thùy trước có kích thước lớn hơn gồm có ba phần: phần phễu, phần trung gian và phần xa. Thùy trước có vai trò tiết nhiều loại hormone thông qua các tế bào tuyến, mỗi một tế bào tuyến sẽ tiết xuất ra một loại hoocmon.
-
GH (Growth hormone): thúc đẩy và điều hòa sự tăng trưởng và phát triển cần thiết chung cho toàn bộ cơ thể thông qua việc tổng hợp các chất dinh dưỡng như protein, glucose, các chất béo,… Đồng thời, hoocmon này còn giúp kiểm soát, ổn định sự sinh trưởng của các tế bào máu.
-
ACTH (Adrenocorticotropin hormone): góp phần sản xuất corticotropin thông qua việc kích thích vỏ thượng thận, giúp chúng không bị teo.Ngoài ra, ACTH còn giúp kích thích sản xuất tế bào sắc tố melanin trên da. Ở não, hormon này còn giúp tăng trí nhớ, đồng thời cũng làm tăng cảm xúc sợ hãi.
-
TSH (Thyroid stimulating hormone): có nhiệm vụ kích thích quá trình tổng hợp và sản sinh hoocmon tuyến giáp.
-
FSH (Follicle stimulating hormone): hormon FSH giúp kích thích quá trình sản sinh nang trứng và bài tiết hormone estrogen ở nữ giới. Đối với nam giới, chúng có vai trò góp phần trong việc sản sinh hormone testosterone và thúc đẩy quá trình sản xuất tinh trùng ở nam giới.
-
LH (Luteinising): góp phần quan trọng trong quá trình rụng trứng ở nữ giới, giúp thể vàng phát triển và duy trì chức năng sinh lý.
-
Prolactin: kích thích tuyến vú của người mẹ sản sinh sữa, đồng thời kết hợp với hormone oxytocin giúp bài tiết sữa, cung cấp dinh dưỡng cho bé.
-
Một số hoocmon khác: Endorphin, Enkephalin, Lipotropin, Erythropoietin,…
Hormone TSH cũng có ảnh hưởng, tác động đến các tuyến nội tiết khác
Thùy giữa
Phần cơ quan này chỉ phát triển ở cơ thể trẻ nhỏ và một số loài động vật bậc thấp. Có chức năng phân bố đồng đều các sắc tố trên da thông qua sự hoạt động của hormone MSH.
Thùy sau
Mặc dù không có chức năng bài tiết hormone nhưng đây là nơi hoạt động mạnh mẽ của các tế bào thần kinh đệm, cũng là phần kéo dài của hệ thần kinh. Vì vậy đây còn được gọi là thùy thần kinh. Phần thùy sau gồm có các loại hoocmon:
-
Vasopressin (ADH): có vai trò quan trọng đối với quá trình lọc máu ở thận, hỗ trợ quá trình tái hấp thu nước, cụ thể là tại ống lượn xa và quai Henle.
-
Oxytocin: giúp tăng lực co bóp tử cung khi sản phụ sinh nở, kết hợp với hoocmon Prolactin giúp mẹ bài tiết sữa cho bé.
Hầu hết các cơ quan trong cơ thể để cần đến sự góp mặt của tuyến yên
2. Một số bệnh lý phổ biến liên quan đến cơ quan này là gì?
Vì đây là một cơ quan đảm nhiệm nhiều chức năng quan trọng trong cơ thể cho nên nếu tuyến yên gặp phải các bệnh lý bất thường, chúng sẽ ảnh hưởng rất lớn đến nhiều cơ quan khác trong cơ thể. Một số bệnh lý thường gặp có thể kể đến như sau:
Suy tuyến yên
Đây là dạng bệnh lý tiến triển trong thầm lặng, có thể tích tụ trong một khoảng thời gian dài bởi nhiều nguyên nhân khác nhau. Sau đó là một loạt các triệu chứng xuất hiện đột ngột, nhưng không có tính chất đặc trưng và dễ nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Bao gồm:
-
Với hệ tiêu hóa: thường xuyên cảm thấy đầy hơi, khó tiêu hay táo bón. Đồng thời cân nặng của bệnh nhân cũng đột ngột tăng bất thường.
-
Với hệ sinh dục: ở nữ giới sẽ gặp phải tình trạng rối loạn kinh nguyệt, khô âm đạo dẫn đến việc gặp phải những cơn đau khi quan hệ tình dục có thể dẫn đến viêm âm đạo. Còn ở nam giới thì mắc phải chứng rối loạn cương dương.
Đột quỵ tuyến yên
Bệnh lý có nhiều nguyên nhân và các yếu tố nguy cơ, tiêu biểu là các bệnh nhân mắc phải những bệnh lý nền như tăng huyết áp, chấn thương đầu, từng thực hiện đại phẫu tim, hay đang được điều trị với thuốc chống đông máu,…
Các triệu chứng thường khởi phát đột ngột, mang tính chất cấp tính. Tuy nhiên vẫn có một số trường hợp chỉ xuất hiện từ từ hay bán cấp, bao gồm:
-
Đau đầu: bệnh nhân thường gặp những cơn đau đầu dữ dội một cách đột ngột tại vị trí sau ổ mắt, lan tỏa ra vùng xung quanh.
-
Giảm thị lực: thường gặp mất thị trường tại vùng thái dương hai bên. Ngoài ra, bệnh nhân còn bị nhìn mờ, sụp mí, nhìn đôi, giãn đồng tử,…
-
Một số dấu hiệu nghi ngờ khác: tụt huyết áp, suy thượng thận cấp, dấu chứng màng não (gồm cứng cổ (+), Kernig (+), Bruzinski (+),…
U tuyến yên
Bệnh xảy ra do tình trạng tăng hoặc giảm bất thường của hoocmon Prolactin tại cơ quan này, dẫn đến các khối u nội tiết.
Nếu được can thiệp và chữa trị kịp thời, bệnh nhân sẽ không gặp vấn đề nguy hiểm gì. Ngược lại, nếu phát hiện quá trễ, người bệnh có thể phải duy trì việc điều trị suốt đời và mắc các biến chứng khác như hội chứng Cushing, mất kinh nguyệt, mất khả năng sinh sản, tăng đường huyết, tăng huyết áp,…
Đái tháo nhạt
Tình trạng suy giảm hoocmon ADH có thể khiến các chức năng sinh lý diễn ra tại thận bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Vì vậy, bệnh lý này có tính đe dọa cao với tính mạng của bệnh nhân. Bạn nên lưu ý và cẩn trọng khi cơ thể xuất hiện những triệu chứng sau:
-
Tiết niệu: đi tiểu quá nhiều lần trong ngày, có thể chỉ cách nhau khoảng 30 phút/lần hoặc với tần suất cao hơn. Lượng nước tiểu có thể lên đến 40 lít/ngày.
-
Mất nước: mặc dù bệnh nhân rất khát nước và thường xuyên uống nước nhưng các dấu mất nước vẫn xảy ra như khô miệng, khô da, chóng mặt, đau đầu, chuột rút,… Tình trạng kéo dài có thể gây rối loạn điện giải, giảm thể tích máu,…
-
Một số dấu hiệu khác: thiếu ngủ (do tiểu nhiều vào ban đêm), giảm tập trung,…
Tình trạng đi tiểu quá nhiều lần trong ngày có thể liên quan đến bệnh đái tháo nhạt
Vì đảm nhiệm nhiều chức năng quan trọng trong cơ thể, cho nên nếu tuyến yên gặp phải các vấn đề bất thường đều có khả năng gây tổn hại đến sức khỏe. Vì vậy, bạn nên đến thăm khám định kỳ tại các cơ sở y tế uy tín để phát hiện và can thiệp kịp thời nếu có các dấu hiệu bất thường.
Trong cơ thể con người có rất nhiều loại hormone khác nhau. Mỗi loại sẽ có chức năng riêng và chịu trách nhiệm điều tiết hoạt động sinh lý của một cơ quan nào đó. Việc thiếu hụt hay dư thừa dù chỉ với một lượng nhỏ cũng sẽ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Chính vì vậy chúng ta cần chú ý đi kiểm tra sức khỏe và xét nghiệm thường xuyên để nắm rõ tình trạng của cơ thể.
1. Hormone là gì?
Hormone (hay còn gọi là nội tiết tố) là một chất được tiết ra bởi một hoặc nhiều cơ quan, đặc biệt là các tuyến nội tiết như tuyến yên, tuyến thượng thận, tuyến tụy, tuyến giáp, buồng trứng, tinh hoàn, vùng hạ đồi,… Chúng được sản xuất trực tiếp vào máu hoặc qua các ống dẫn và được vận chuyển đến các cơ quan để điều hòa hoạt động.
Khi cơ thể bị mất cân bằng nội tiết tố, các hoạt động sinh lý bình thường sẽ bị rối loạn, giảm chức năng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến các cơ quan và bộ phận khác.
Hình 1: Hormone có vai trò lớn trong các hoạt động của cơ thể.
2. Hormone có vai trò như thế nào đối với cơ thể?
Hormone liên quan đến hầu hết các hoạt động chuyển hóa, trao đổi chất, tăng trưởng và phát triển của cơ thể. Chúng gửi các tín hiệu đến cơ quan thông qua đường máu, các cơ quan bộ phận sau khi tiếp nhận sẽ có phản ứng đáp lại. Qua đó đảm bảo hoạt động nhịp nhàng và ổn định các quá trình sinh lý của cơ thể.
Một số vai trò chính của nội tiết tố được biết đến như:
– Tham gia thúc đẩy quá trình sinh trưởng và phát triển của các tế bào, mô cơ quan.
– Đóng vai trò quan trọng trong hoạt động trao đổi chất, chuyển hóa thức ăn thành năng lượng.
– Tham gia điều hòa sự cân bằng nội mô của cơ thể, giữa các dịch nội bào và ngoại bào.
– Điều hòa các hoạt động bình thường của cơ quan sinh dục và chức năng sinh sản.
– Giúp cho cơ thể thích nghi được với những điều kiện của môi trường như duy trì nhiệt độ,…
– Ngoài ra chúng còn ảnh hưởng đến tâm trạng và quyết định những thay đổi sinh lý cơ thể trong tuổi dậy thì.
Hình 2: Mụn là một dấu hiệu của tuổi dậy thì
3. Một số xét nghiệm hormone sinh dục phổ biến hiện nay
Như phía trên đã đề cập, bất kỳ sự thiếu hụt hay dư thừa các hormon nào đều sẽ ảnh hưởng rất lớn đến các hoạt động của cơ thể. Tình trạng rối loạn nội tiết tố xảy ra khá phổ biến và có nhiều nguyên nhân gây ra. Để chẩn đoán bác sĩ sẽ dựa vào lâm sàng và đặc biệt là các xét nghiệm hormone nội tiết tố. Bài viết dưới đây sẽ giới thiệu đến bạn đọc một số xét nghiệm hormone sinh dục quan trọng.
Xét nghiệm FSH
FSH có vai trò vô cùng quan trọng trong hệ thống sinh sản của con người. Ở nữ giới, nó có tác dụng kích thích trứng phát triển và rụng. Khi nồng độ nội tiết tố này quá cao, khả năng dự trữ buồng trứng giảm, tỷ lệ thụ thai thấp và có nguy cơ mắc buồng trứng đa nang.
Ở nam giới, FSH là cơ sở giúp bác sĩ phân biệt các tình trạng cường hạ đồi và suy sinh dục. Nồng độ FSH cao khả năng tinh hoàn có vấn đề và không thể sản xuất ra tinh trùng. Nồng độ thấp là dấu hiệu cảnh báo nam giới bị suy hạ đồi tuyến yên.
Xét nghiệm LH
Nội tiết tố này cùng với FSH có vai trò quan trọng trong việc kích thích trứng rụng và sự chuyển dạ của nang trứng ở nữ. Xét nghiệm thường được tiến hành vào ngày 2 – 3 của chu kỳ kinh. Nồng độ LH bất thường sẽ gây rối loạn kinh nguyệt, ảnh hưởng đến quá trình rụng trứng và tăng nguy cơ buồng trứng đa nang.
Ở nam, LH có vai trò tương tự như FSH, giúp chẩn đoán tình trạng rối loạn sinh dục, vô sinh, suy giảm vùng hạ đồi,…
Xét nghiệm Prolactin
Hình 3: Prolactin kích thích tuyến vú tiết ra sữa
Ở nữ, chất này có tác dụng kích thích tuyến vú tiết ra sữa, ức chế sản sinh ra nang FSH và GnRH. Khi nồng độ Prolactin tăng cao sẽ dẫn đến các rối loạn sinh sản và có ý nghĩa trong bệnh ung thư vú, u tuyến yên.
Ở nam, đây cũng là một xét nghiệm quan trọng giúp chẩn đoán các tình trạng rối loạn cương dương, xuất tinh sớm, tinh trùng yếu, suy giảm chức năng tình dục,…
Xét nghiệm AMH
AMH là nội tiết tố nữ có vai trò quyết định khả năng dự trữ và cung cấp của buồng trứng. Chỉ số này giúp đánh giá khả năng sinh sản của buồng trứng, sự đáp ứng với các biện pháp kích trứng thụ tinh. Ngoài ra nó còn được ứng dụng để chẩn đoán buồng trứng đa nang và theo dõi ung thư buồng trứng.
Xét nghiệm Testosterone
Đây là một nội tiết tố rất quan trọng giúp tăng khoái cảm và kích thích ham muốn tình dục ở nam giới. Nếu chỉ số này thấp, người nam sẽ gặp các vấn đề về khả năng sinh sản như giảm ham muốn, giảm năng lượng trong quan hệ tình dục, không có khả năng cương cứng và thậm chí có thể vô sinh.
Hình 4: Testosterone thấp gây giảm ham muốn tình dục
Ở nữ, nội tiết tố này cũng gây những ảnh hưởng đến khả năng sinh sản, giảm ham muốn tình dục, rối loạn kinh nguyệt và xuất hiện các đặc điểm nam tính bất thường.
Xét nghiệm Estradiol ( E2) hoặc Estrogen
Nội tiết tố này có vai trò kích thích buồng trứng sản xuất ra nang trứng, từ đó giúp kích hoạt chu kỳ sinh sản ở phụ nữ. Còn ở nam giới, đây là nội tiết tố được sản xuất từ tinh hoàn và là chỉ số để đánh giá những vấn đề bất thường trong tuổi dậy thì ở các bé trai và bé gái.
Xét nghiệm Progesterone
Ở những phụ nữ mang thai hoặc bị rối loạn kinh nguyệt, thông thường bác sĩ sẽ yêu cầu thực hiện xét nghiệm Progesterone. Mục đích để kiểm tra những bất thường về khả năng rụng trứng hoặc nguyên nhân mang thai. Ngoài ra, chỉ số này còn có giá trị trong việc chẩn đoán những thai phụ nghi ngờ chửa ngoài tử cung, thai nhi không phát triển bình thường hoặc nguy cơ sảy thai.
Ngoài những nội tiết tố kể trên, thực tế còn rất nhiều các hormone khác của cơ thể như insulin, amylin, glucagon, oxytocin, androgen, GnRH, T3, T4,… tất cả chúng đều có những vai trò quan trọng và trực tiếp điều hòa hoạt động của các cơ quan riêng biệt.
Hiện nay tại bệnh viện Đa khoa MEDLATEC đã và đang triển khai rất nhiều xét nghiệm các hormone của cơ thể. Nếu có nhu cầu hoặc thấy những dấu hiệu bất thường, bạn đọc hoàn toàn có thể đến thăm khám và thực hiện các xét nghiệm.
Tại đây, chúng tôi có một hệ thống các máy móc, trang thiết bị xét nghiệm hiện đại được nhập khẩu từ các nước có nền y học tiên tiến nhất hiện nay như Mỹ, Đức, Thụy Sỹ,… Tất cả các xét nghiệm sẽ được thực hiện theo một quy trình nghiêm ngặt, trên hệ thống máy hiện đại và tự động, giúp đảm bảo tốt nhất về chất lượng kết quả.
Ngoài ra, các bác sĩ và chuyên gia của MEDLATEC sẽ luôn bên bạn để tư vấn, hỗ trợ và điều trị bệnh. Đảm bảo mang đến sự hài lòng nhất cho khách hàng khi sử dụng bất kỳ một dịch vụ y tế nào.
Tổng đài 1900 56 56 56 của MEDLATEC luôn sẵn sàng phục vụ quý khách mọi lúc mọi nơi.
Thuộc website harveymomstudy.com
